1939/40 –Rozpoczyna się okres walki konspiracyjnej. Na terenie gminy Łysobyki tworzą się zręby organizacji niepodległościowych. Zostaje zawiązana organizacja konspiracyjna „Orzeł Biały”. Henryk Więsek ps. „Gryf” zakłada Związek Czynu Zbrojnego i jednocześnie staje na czele organizacji.
– Przez cały okres okupacji na teren rejonu VII Przytoczno AK prasa podziemna dostarczana jest z Warszawy przez Dęblin do Przytoczna, a następnie przerzucana do Kocka i gminy Białobrzegi. Rejon AK Przytoczno wydaje także własną gazetkę z nasłuchu radiowego, redagowaną i odbijaną przez prof. Mariana Henryka Serejskiego.
– Prof. Serejski tuż po przybyciu z rodziną do Przytoczna w 1939r. organizuje lekcje tajnego nauczania. Zajęcia prowadzone są w pokoju na strychu przytockiego dworu. Działalność konspiracyjna profesora zostaje przerwana na okres 19 miesięcy po aresztowaniu go w październiku 1940 r. a następnie osadzeniu w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu.
– W Łysobykach powstaje Spółdzielnia Spożywców „Nasz Sklep”. Założycielami spółdzielni jest 17 mieszkańców Łysobyk. Należą do nich ks. Jan Kazimierczak, sekretarz gminy Ludwik Protasiewicz, właściciel apteki Kazimierz Gliniecki, organista Franciszek Grotnik, były wójt Aleksander Tomaszewski, nauczyciele: Albin Rosolski, Stanisław Deputat, Urszula Miturówna. Kilku gospodarzy: Józef Wójcicki, Jan Gałązka, Jan Kijek, Józef Tomaszewski, Jan Wójcicki, Stanisław Wójcicki, Stanisław Fabiański. Wśród założycieli jest także przyszły wójt Stefan Więsek i przedsiębiorca Stanisław Filipowiecz.
– Ks. Jan Kazimierczak dokonuje zakupu organów kościelnych.
– Z terenu gminy Łysobyki Niemcy dokonują aresztowania 27 osób. W tym z: Blizocina – 4, Krępy – 5, Łysobyk – 5, Przytoczna – 11, Niedźwiedzia – 1, Walentynowa – 1. Wśród aresztowanych są m.in. proboszcz parafii w Łysobykach ks. Jan Kazimierczak, nauczyciel z Przytoczna Julian Wanat, nauczyciele z Łysobyk Albin Rosolski i Stanisław Deputat, krawiec Kazimierz Postek oraz nauczyciel z Krępy Stanisław Zakrzewski. Gehennę obozową spośród aresztowanych przeżyło tylko pięciu.
1941 – ppor. Stefan Grzechnik ps. „Zawieja” podporządkowuje Związek Czynu Zbrojnego komendantowi Rejonu VII Związku Walki Zbrojnej.
– Przez kilka miesięcy wojska niemieckie kwaterują w Łysobykach. Niemcy przygotowują się do ataku na ZSRR. Koncentrują swoje oddziały w pobliżu granicy. Swoje wojsko rozlokowują w budynkach użyteczności publicznej, najczęściej w szkołach. Od połowy marca do końca listopada Niemcy kwaterują także w budynku szkolnym w Przytocznie. Nauka w systemie zmianowym odbywa się początkowo w Woli Blizockiej, a od września w Łysobykach.
– Za działalność konspiracyjną Niemcy dokonują aresztowania 20 mieszkańców gminy Łysobyki. Helena Małek, nauczycielka z Przytoczna, będąca łączniczką organizacji niepodległościowej Związku Czynu Zbrojnego zostaje aresztowana przez Gestapo w czasie wykonywanej misji w Lublinie. W wyniku brutalnego przesłuchiwania, podczas wizji lokalnej w Przytocznie dekonspiruje dowódcę organizacji por. Henryka Więska. Aresztowany Więsek, pomimo brutalnych tortur, nie wydaje nikogo.
– Eugenia Rak-Stępień i Henryka Rak oraz władze lokalne uruchomiają Urząd Pocztowy w Łysobykach, który działa do lipca 1944 r. Od września 1944 r. utworzona zostanie Agencja Pocztowo-Telekomunikacyjna.
– W pomieszczeniu poczty rozpoczyna się organizację lekcji tajnego nauczania w zakresie szkoły podstawowej i średniej. Nauczyciele to m.in. pracownicy naukowi ukrywający się pod przybranymi nazwiskami. Tę konspiracyjną szkołę podstawową kończy 12 osób, a szkołę średnią 4 osoby.
1942 – Na południe od wsi Drewnik, w ramach akcji Reinhardt, Niemcy dokonują dwóch egzekucji miejscowych Żydów. Pozostałych mieszkańców gminy wyznania mojżeszowego okupanci wywożą do getta Michowie i Łukowie a następnie do obozu zagłady w Sobiborze.
– We wrześniu pomieszczenia szkolne w Przytocznie na okres dwóch tygodni zamienione zostają przez okupanta na magazyn zbożowy. Nauka zostaje wstrzymana.
– Oddział GL rozbija Urząd Gminny w Łysobykach.
– 18 grudnia oddział GL pod dowództwem Paramonowa wraz z grupą żydowską z Mińska, podległą w tym czasie „Serafimowi”, dokonuje napadu na dwór w Przytocznie. Napastnicy śmiertelnie ranią Kazimierza Kuszlla, właściciela majątku i kwatermistrza AK rejonu VII Przytoczno.
1943 – Jednym z elementów walki prowadzonej z wrogiem było przeciwdziałanie w ściąganiu kontyngentu przez okupanta. Latem rozwinęła się szeroka akcja utrudniania żniw. 26 lipca w Woli Blizockiej zabrano części od młockarni u trzech gospodarzy. 27 lipca w Krępie uszkodzono młockarnie u dwóch rolników. 28 lipca w Walentynowie uszkodzono dwie młockarnie. Inną formą walki jest niszczenie dokumentacji kontyngentowej. Żołnierze AK i BCh niszczą papiery kontyngentowe u sołtysa w Stoczku Kockim.
1944 – 30 marca aresztowani zostają przez „Orlika” dwaj mieszkańcy Przytoczna Bronisław P. i Tadeusz R., a także mieszkaniec wsi Lipiny, Jan P. Aresztowani dopuszczali się rozbojów. Dokonali m.in. napadów rabunkowych na mieszkańców Przytoczna dr. Bogdana Snarskiego i Stanisława Golucha oraz na Mieczysława Machnika z Ferdynandowa. Ponadto, w Ferynandowie pobili Pikułę za niewypłacenie im żądanej kwoty pieniędzy. W majątku Przytoczno spalili dwie sterty łubinu słodkiego. Oskarżeni zostają przesłuchani a następnie straceni.
– Wojsko niemieckie kwateruje w Łysobykach. Niemcy ponoszą klęskę na froncie wschodnim. Cofające się oddziały niemieckie pod naporem Armii Czerwonej na krótki czas kwaterują w budynkach szkolnych. W okresie od 19 czerwca do 23 lipca budynek szkoły w Przytocznie także pozostaje zajęty przez wojsko niemieckie. Na dachu budynku urządzony jest punkt obserwacyjny i stanowisko karabinu maszynowego.
– Członek AK Henryk Kijek ps. „Orzeł” rozbraja przy cmentarzu w Przytocznie 22 żołnierzy węgierskich. Zdobytą broń przekazuje dowódcy Leszkowi Serejskiemu.
– 23 lipca wojska niemieckie opuszczają teren gminy Łysobyki. Most na rzece Wieprz zajmują partyzanci z Michowa, celem zapobieżenia jego ewentualnemu wysadzeniu.
– 25 lipca na teren gminy Łysobyki wkraczają pierwsze oddziały sowieckie. Żołnierze sowieccy stacjonują w budynkach szkolnych w Przytocznie, Łysobykach i Blizocinie oraz w Domu Ludowym w Blizocinie. Ponadto zajęte zostają: dwór Kuszllów, remiza strażacka w Łysobykach oraz niektóre domostwa w okolicznych wsiach.
– Komendantem wojennym na terenie gminy jest oficer sowiecki, mjr Ogarcow.
– 31 października Komendant Obwodu AK Łuków, Wacław Rejmak „Ostoja”, celem zwiększenia bezpieczeństwa, dokonuje zmiany kryptonimów i haseł oraz szyfrów dla tajnej korespondencji. Po zmianach Rejon VII Przytoczno oznaczony zostaje jako „77”.
– W październiku i listopadzie NKWD dokonuje aresztowania 17 żołnierzy AK: Jana Boreczka, Czesława Brońka , Józefa Cichonia ps. „Zjawa”, Bolesława Cichonia, Kazimierza Cichonia ps. „Śmiga”, Stanisława Cygana, Jana Fotygę, Józefa Golucha ps. „Słoń”, Bolesława Kielmasa, Michała Kielmasa, Wacława Kielmasa, Szczepana Kobrzyńskego, Stanisława Kobrzyńskiego ps. „Moskwa”, Stefana Kopacza, Stanisława Matyska, Franciszka Osińskiego, Stefana Osińskiego. Bolesław Cichoń i Franciszek Osiński nie przeżyją pobytu w łagrze, ale pozostali powrócą do domu.
– Władze komunistyczne odbierają majątek ziemski rodzinie Kuszell, a na 599 h tego majątku utworzony zostaje państwowy Zakład Hodowli Roślin w Przytocznie.
1945 – W styczniu w gminie Łysobyki działa komitet gminny PPR. W tym czasie w Łysobykach mieszkają cztery rodziny popierające władzę komunistyczną.
– 10 stycznia funkcjonariusze MO aresztują Ludwika Kępę ze Stoczka Kockiego, Czesława Madyjewskiego z Krępy i Romana Wójcickiego ps. „Bankus” z Łysobyk.
– 3 kwietnia w Łysobykach oddział poakowski składający się z około 20 uciekinierów z obozu NKWD w Skrobowie pod dowództwem Wacława Kuchnia „Spokojnego” (ze zgrupowania partyzanckiego Mariana Bernaciaka „Orlika”) przeprowadza akcję na gminny posterunek MO. Oddział rekwiruje broń, amunicję, dokumenty, maszynę do pisania, pieczęcie urzędowe posterunku i urzędu gminy oraz trzy rowery. Jednocześnie uprowadzeni zostają komendant posterunku Gałązka i milicjant Pietrzak. Grupa odchodzi w kierunku wsi Wola Blizocka do lasu Dębowa Góra, gdzie po przesłuchaniu na Gałązce wykonana zostaje kara śmierci, a Pietrzak puszczony jest wolno.
– 16/17 kwietnia w Przytocznie drużyna bojowa z komórki w Blizocinie podległej Rejonowi 4 Ryki-Ułęż Obwodu Puławy pod dowództwem Tadeusza Osińskiego „Teka” przeprowadza akcję aprowizacyjną na gorzelnię.
– W kwietniu żołnierze AK-WiN komórki z Blizocina Rejonu IV Ryki-Ułęż dokonują zatrzymania w Blizocinie mieszkańca wsi Niedźwiedź, będącego współpracownikiem UB, po czym wykonują na nim karę śmierci.
– Pod koniec kwietnia w Łysobykach żołnierze drużyny bojowej z Blizocina Rejon 4 Ryki-Ułęż: Tadeusz Osiński ps. „Tek”, Henryk Parzyszek oraz Henryk Latusek przeprowadzili akcję na posterunek MO. Po rozbrojeniu milicjantów zarekwirowali 3 karabiny ręczne.
– 23 maja w Krępie oddział poakowski dokonuje uprowadzenia milicjanta Mariana Kołodyńskiego, przebywającego na urlopie.
– 31 maja w Łysobykach oddział poakowski w sile siedmiu żołnierzy rozbraja milicjantów na posterunku MO oraz rekwiruje broń.
– Od wiosny Stefan Grzechnik ps. „Zawieja” pełni obowiązki komendanta Rejonu VII Przytoczno. Wspólnie z wachmistrzem Józefem Wasiakiem ps. „Wisła” organizują Szkołę Podoficerską, którą kończy 23 elewów.
– Pod koniec maja w Przytocznie drużyna bojowa z Blizocina wraz z mieszkańcami Przytoczna wykonuje karę chłosty na podsołtysie i pięciu innych mieszkańcach wsi za współpracę w władzą komunistyczną.
– 15 czerwca w Łysobykach dziewięciu żołnierzy z oddziału „Ostoi” zdobywa posterunek MO. Zarekwirowana zostaje broń, płaszcze, pasy, czapki wojskowe, aparat telefoniczny oraz około 30 kg mięsa. Po akcji oddział odjeżdża na czterech furmankach w kierunku Kocka.
– Nocą 27 czerwca w Łysobykach trzy nieznane osoby uzbrojone i ubrane w płaszcze wojskowe wymuszają na wójcie, sekretarce i woźnym otwarcie Urzędu Gminnego, żądając wydania pieniędzy. Gdy okazuje się, że żadnych pieniędzy nie ma, oddalają się w nieznanym kierunku.
– Nocą 23 lipca w Przytocznie przybywa grupa 8 żołnierzy podziemia antykomunistycznego i wymierza karę 40 uderzeń gumami sołtysowi wsi stanisławowi F.
– 28 sierpnia w Przytocznie o godz. nocnych kilkudziesięcioosobowy oddział podziemia antykomunistycznego przeprowadza akcję na majątek państwowy. Partyzanci rekwirują: 4 konie, chomąta krakowskie, 2 wozy, 8 krów, 9 jałówek, 3 maciory, 1 knura, 73 owce i 15 jagniat.
– 2 września w Przytocznie żołnierze podziemia antykomunistycznego z Blizocina pod domem Michała Lemieszka wykonali krę śmierci na Franciszku M., funkcjonariuszu PUBP Łuków.
– 17 października o godz. 23 w Przytocznie do majątku przybywa oddział podziemia antykomunistycznego w sile około 20 żołnierzy, który rekwiruje około 130 kg wełny i 5 q pszenicy.
– Nocą z 22/23 listopada w Stoczku oddział podziemia antykomunistycznego na drodze przed Stoczkiem zarekwirował z samochodu tytoń zebrany od mieszkańców gromad. Oddział pozostawił u Józefa Karczmarczyka pokwitowanie o następującej treści: Oddział przyboczny przechodzący po terenie powiatu Łuków. Tytoń zabrał od plantacji Stoczek, Poizdów, Krępa, i Białobrzegi, który przeznaczony do władz Warszawy. Podpisał ppor. Bocicki.
– 11 grudnia w okolicy Przytoczna oddział WiN rekwiruje tytoń przewożony z Przytoczna do Krzywdy. Transportującym towar pozostawione zostaje pokwitowanie o następującej treści: Do monopolu w Siedlcach. Oddział Wojskowy przejechał przez wieś Adamów. Spotkał gospodarzy wiozących ze wsi Przytoczno tytoń do Siedlec, Zarekwirował wyznaczony tytoń od gospodarzy: Wójtowicza 50 kg, Lemieszka 42 kg, Brońka 32 kg, Iwanowskiego 20 kg.
– 11 września powiatowe organy bezpieczeństwa dokonują aresztowania 50 osób, w tym 25 w Łysobykach i 25 w Przytocznie. Aresztowania odbywają się w oparciu o donosy, m.in. od mieszkańca Łysobyk Józefa P., członka PPR.
1946 – W gminie Łysobyki komuniści przeprowadzają referendum, w ramach którego mieszkańcy mają odpowiedzieć na trzy pytania. W gminie utworzone zostają trzy obwody: w Łysobykach, Przytocznie i Walentynowie. W Komisji obwodowej w Łysobykach zasiadają: Stanisław Szabelski, Stanisław Michaluk, Franciszek Oborski, Józef Latusek, Jan Szabelski i Józef Tomaszewski. W Komisji w Przytocznie są: Kazimierz Postek, Jan Guźniczak, Tadeusz Jasiński, Władysław Cygan, Zofia Mirońska (Mirowska) i Bolesław Kielmas. Natomiast, do Komisji w Walentynowie wchodzą: Ludwik Protasiewicz, Jerzy Latuszyński, Jan Wożniak, Stanisław Wesołek, Józef Cybulski, Michał Kielmas i Wiktor Porfat. Przebiegu głosowania w Łysobykach pilnuje 20 żołnierzy, w Przytocznie 12, a w Walentynowie 18.
– 27 lipca o godz. 23 oddział WiN w sile około 20 żołnierzy wykonuje na rynku w Łysobykach karę śmierci na Wacławie M. z Woli Blizockiej. W dłoni zabitego pozostawiona zostaje kartka z treścią: Został rozstrzelany za napady i rabunki na terenie gminy Łysobyki i okolicy.
– Jesienią 1946r. Stefan Grzechnik ps. Zawieja obejmuje obowiązki zastępcy komendanta Obwodu Łuków w organizacji Wolność i Niezawisłość (WiN).
– 16 listopada w Blizocinie oddział WiN w sile około 20 osób w domu sołtysa rozbraja 3 żołnierzy LWP pod dowództwem ppor. Jerzego Lesińskiego z 5 Kołobrzeskiego Pułku Piechoty. Zarekwirowana zostaje broń oraz gotówka w kwocie 20 000 zł, stanowiąca własność pułku. Na pokwitowaniu dowódca oddziału WiN podpisuje się Szatan.
1947 – 17 lutego w Przytocznie drużyna dywersyjna dowodzona przez Stefana Sobolewskiego ps. „Oś” w sile około 15 żołnierzy przeprowadza akcję aprowizacyjną na gorzelnię, rekwirując około 2000 l spirytusu. Przy akcji pomagają pracownicy gorzelni. Po zarekwirowaniu część alkoholu, zostaje ukryta w stodole Mitury w Kolonii Białobrzegi.
– Gminę Łysobyki dotyka klęska żywiołowa spowodowana obfitymi opadami śniegu, które w bardzo dużym stopniu niszczą uprawy zbóż ozimych.
– W marcu przed Komisją Amnestyjną przy Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego Łuków ujawnia się Stefan Grzechnik „Zawieja” – dowódca rejonu VII ZWZ-AK, później WiN, Józef Wasiak „Wisła”, komendant rejonu VII oraz jego zastępca Józef Cichoń „Zjawa” wraz z 85 żołnierzami WiN. W dalszej kolejności ujawniają się komendanci placówek: Stanisław Goluch „Żuraw” – dowódca placówki w Przytocznie, Józef Rafalski „Lis” – dowódca placówki w Łysobykach oraz Stanisław Szabelski „Zamek”– dowódca placówki Drewnik, Krępa, Podlodów.
– W Przytocznie zostaje oddany do użytku nowo wybudowany budynek remizy strażackiej.
Mapa gminy Łysobyki i okolic w latach1941-43
CDN.