Łysobyczanin – policjant Michał Rogalski, ofiara zbrodni katyńskiej. Został zamordowany w Twerze.
Czym jest Katyń?
Katyń to symbol zbrodni sowieckiej dokonanej na Polakach wczesną wiosną 1940r. „Zbrodnia katyńska „ kojarzona jest z miejscowością Katyń na terenie Rosji. To właśnie w Katyniu spoczywają szczątki 4421 oficerów Wojska Polskiego. Katyń to także obywatele polscy zamordowani poza Katyniem. Ich ciała pogrzebano w innych miejscach w Rosji (wtedy Związku Sowieckiego) w miejscowościach: Twer, Miednoje, Cherson, Kuropaty – obecnie miejscowość leży na terenie Białorusi, Kijów – Bykownia, Charków (dzisiaj to obszar Ukrainy). Jest jeszcze wiele grobów skrywających szczątki Polaków, ale nie zostały dotychczas odkryte. W wyniku „zbrodni katyńskiej” Rosjanie wymordowali 21 768 Polaków, w tym 15 500 oficerów.
W jakich okolicznościach doszło do zbrodni katyńskiej?
1 września 1939r. na Polskę bez wypowiedzenia wojny napadli Niemcy. Kilkanaście dni później 17 września granice Polski przekroczyła armia sowiecka. Do rosyjskiej niewoli trafiło ponad 200 000 polskich jeńców. Polskich oficerów zamknięto w specjalnych obozach. Wśród osadzonych byli także polscy policjanci, urzędnicy państwowi, lekarze, nauczyciele, prawnicy, sędziowie, duchowni, działacze polityczni i społeczni, przedsiębiorcy i inni.
Na początku 1940r.władze sowieckie zdecydowały się zamordować polskich jeńców. Stosowny dokument podpisał Józef Stalin. Od 3 kwietnia 1940r. codziennie wywożono polskich jeńców i mordowano ich strzałem w tył głowy. Zwłoki zakopywano w ogromnych dołach.
Kiedy odkryto „zbrodnię katyńską”?
30 lipca 1941r. między polskim rządem na uchodźstwie a Związkiem Sowieckim zostały nawiązane stosunki dyplomatyczne. Uzgodniono wtedy, że na terenie ZSRS zostanie utworzona polska armia, którą zasilą Polacy przetrzymywani w sowieckich obozach pracy. Do miejsca formowania się polskiego wojska przybywali mężczyźni, kobiety i dzieci, ale nie było w śród nich polskich oficerów. W tej sytuacji władze polskie zwróciły się z zapytaniem do Stalina o wyjaśnienie sytuacji. Sowieci kłamali, że być może pozostali oni w obozach i niedługo dotrą na miejsce tworzenia się armii polskiej. Potem Stalin zmienił wersję kłamstwa i twierdził, że polscy oficerowie uciekli do Chin. Pytania stawiane przez polski rząd pozostawały bez odpowiedzi.
Kiedy armia niemiecka cofała się po naporem wojsk rosyjskich, przegrywając wojnę, 13 kwietnia 1943r. Niemcy podali wiadomość, że na terenie lasu katyńskiego odnaleźli masowe groby polskich oficerów, których rozstrzelali Sowieci. Rosjanie z kolei twierdzili, że to Niemcy dokonali zbrodni w 1941, kiedy zajęli część Związku Sowieckiego. W tej sytuacji rząd polski zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o wyjaśnienie, kto był sprawcą mordu. Raport w tej sprawie jednoznacznie wskazywał Rosjan jako sprawców. Rosjanie także utworzyli swoją komisję śledczą tzw. komisję Burdenki do zbadania tej zbrodni. Komisja rosyjska potwierdziła wcześniejsze kłamstwo, ze Polaków wymordowali Niemcy.
Czy zbrodniarze zostali ukarani?
Po zakończeniu II wojny światowej przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdzeosądzono niemieckich zbrodniarzy wojennych. Polacy dążyli do rozwiązania sprawy katyńskiej przed tym trybunałem. Niestety, ówcześni sojusznicy Rosjanie, Brytyjczycy czy Francuzi i Amerykanie nie pozwolili na wyjaśnienie, kto odpowiada za „zbrodnię katyńską”. Ambasador brytyjski przy rządzie polskim. Wcześniej Owen O’Malley, próbował wyjaśnić zagadkę odkrytych przez Niemców grobów. Sporządził raport, z którego jasno wynikało, że za zbrodnią stał reżim Stalina. Dokument ten nie został wówczas ujawniony. W okresie tzw. „zimnej wojny”, kiedy to relacje między ZSRR i Zachodem bardzo się pogorszyły, w 1951r. Amerykanie powołali własną komisję, która orzekła, że sprawą katyńską powinna się zająć Organizacja Narodów Zjednoczonych. Niestety, tak się nie stało.
Po zakończeniu II wojny światowej władzę w Polsce przejęli komuniści podporządkowani Związkowi Sowieckiemu. W Polsce komunistycznej zakazywano mówić o Katyniu jako zbrodni Rosjan, twierdzono, że za zamordowaniem Polaków stali Niemcy. Polskie władze komunistyczne nie przekazywały Polakom informacji dotyczących Katynia.
Kiedy Rosjanie oficjalnie przyznali się do zbrodni?
13 kwietnia 1990r. ówczesny prezydent Rosji przekazał władzom polskim dokumenty dotyczące wymordowania polskich oficerów. Rok później Polacy przystąpili do ekshumacji i badania dołów śmierci w Katyniu, Charkowie i Miednoje. Wyniki polskich badan potwierdziły fakt, że za zamordowanie Polaków odpowiadają Rosjanie. Po zakończeniu badań ponownie pochowano szczątki ofiar w wyznaczonych miejscach. Dzisiaj 82 lata od dokonania „zbrodni katyńskiej” na terenie Białorusi, Ukrainy i Rosji istnieją polskie Cmentarze Wojenne w Katyniu, Charkowie, Miednoje, i Kijowie – Bykowni.
Jedną z ofiar zbrodni katyńskiej był mieszkaniec Łysobyk, Michał Rogalski. Poniżej zamieściłam jego biogram. Szersza informacja o naszym rodaku znajduje się w poście z 6 kwietnia 2021r.
Michał Rogalski urodził się 22 września 1899r. w Łysobykach. Jako dziecko uczęszczał do szkoły jednoklasowej w Łysobykach
Służbę w Wojsku Polskim rozpoczął 5 lipca 1919 roku, a zakończył w 1922 roku. Jego szlak bojowy zaczął się od Legionów Polskich, gdzie służył jako woźnica. Od 28 stycznia do 10 września 1920r. przebywał na froncie bolszewickim, uczestnicząc w bitwie Warszawskiej. Po zakończeniu wojny podjął pracę w policji. Bardzo cenił w sobie honor i miłość do Ojczyzny.
W 1921r. w wieku 22 lat był słuchaczem szkoły podoficerskiej. Kurs ukończył w wynikiem dobrym. Pięć lat później 9 stycznia 1926r został absolwentem szkoły policyjnej w Brześciu.
6 lutego 1923 roku w Łysobykach zawarł związek małżeński z Marianną Gałązka. Ślubu udzielił im ks. Aleksander Zaremba. Małżonkowie na krótko zamieszkali w Łysobykach. To tu na świat przyszli ich dwaj synowie Marian i Kazimierz. Po podjęciu pracy w policji żona i synowie towarzyszyli mu w drodze zawodowej.
Służbę w oddziale granicznej Powiatowej Komendy Policji Państwowej w Lidzie rozpoczął 25 czerwca 1923r. a od 9 IX 1924 jako posterunkowy w Berezie-Kartuskiej. 1 stycznia 1931 roku awansował na starszego posterunkowego w stopniu XII. Od 4 maja 1934 roku do 28 lutego 1935r. Michał Rogalski przebywał na kursie tresury psów w Poznaniu. W czasie kursu szkolił psa kategorii A, który wabił się Miś. Kurs ukończył z wynikiem dobrym. 15 marca 1935 roku rozpoczął pracę w Komendzie Powiatowej Policji Państwowej w Kamieniu Koszyrskim w służbie śledczej. Stamtąd już 1937 roku Michał Rogalski na własne życzenie przeniósł się do II komisariatu w Brześciu nad Bugiem, gdzie pracował aż do aresztowania w 1939 roku.
Niewiele wiadomo o aresztowaniu Michała Rogalskiego. Do niewoli sowieckiej dostał się w bliżej nieznanych okolicznościach. Prawdopodobnie w Brześciu, gdy weszła Armia Czerwona, we wrześniu 1939 roku został w raz z innymi policjantami internowany do obozu przejściowego. Jak wspominała żona Marianna na początku tegoż internowania przychodziła pod druty kolczaste i podawała mężowi jedzenie. Pewnego razu gdy przyszła jak co dzień, Michała już nie było, więźniowie którzy zostali w obozie poinformowali ją, że został wywieziony wraz z innymi. Od tego momentu już go nie widziała i nie miała od niego żadnych wiadomości.
Michał Rogalski został rozstrzelany przez NKWD wiosną 1940 roku w Twerze (miasto położone jest nad rzeką Wołgą w Rosji, dawniej Kalinin). Zginął tak jak inne ofiary Zbrodni Katyńskiej strzałem w tył głowy. Miał 41 lat, kiedy odebrano mu życie. Razem z nim w Twerze poniosło śmierć ok. 6300 polskich funkcjonariuszy Policji Państwowej, Korpusu Obrony Pogranicza, Straży Więziennej, Żandarmerii Wojskowej oraz innych więźniów z obozu w Twerze i Ostaszkowie.
15 maja 2012r. przed budynkiem szkoły w Przytocznie posadzono „Dąb Pamięci”, czyli tak zwany „żywy pomnik” poświęcony osobie, która tragicznie zmarła w obronie Ojczyzny. Dęby Pamięci sadzi się, by uczcić pamięć o danej osobie, która zasłużyła się dla Ojczyzny.
Z okazji tej uroczystości wydano znaczek pocztowy upamiętniający tragicznie zmarłego Michała Rogalskiego oraz ceremonię posadzenia „Dębu Pamięci”.
Znaczek pocztowy wydany w 2012r. z okazji uroczystości posadzenia „Dębu Pamięci” i odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej pamięci Michała Rogalskiego – ofiary zbrodni katyńskiej – przed szkołą w Przytocznie.