Michał Rogalski (22.XI.1899-1940) – ofiara zbrodni katyńskiej
1. Dzieciństwo
Michał Rogalski urodził się 22 września 1899r. w Łysobykach jako syn Stefana i Franciszki z domu Kijek. Michał był jedynakiem. Urodził się w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Jego rodzice byli katolikami. Wartości wyniesione z domu rodzinnego zapewne ukształtowały w Michale miłość do ojczyzny i potrzebę służby dla niej. Przyszedł na świat w pięknej nadwieprzańskiej wsi zwanej wtedy Łysobyki, obecnie Jeziorzany. Historia tej miejscowości zaczyna się pod koniec XV wieku. 3 lutego 1498r. oficjalnie miejscowość nazywała się Nowe Przetoczno. W 1564 r. funkcjonuje nazwa Łysobyki, a od 1965r. na Jeziorzany. Łysobyki były siedzibą władz gminy i parafii pod wezwaniem Świętej Trójcy. Urząd gminy powstał 13 stycznia 1870 r. i tak jest do dziś. Posterunek Policji powstał w 1905 roku. Kościół parafialny natomiast jest z XVII wieku. Dawniej istniał tu zbór kalwiński. Kościół działa oficjalnie od 3 maja 1662 r. Budynek świątyni początkowo był drewniany, później obmurowano go. To właśnie w tej świątyni niedługo po narodzinach został ochrzczony. Chrztu udzielił mu ksiądz Władysław Olszewski.
2. Lata szkolne
a) Szkoła elementarna
Michał Rogalski uczęszczał do szkoły jednoklasowej w Łysobykach. Szkoła powstała prawdopodobnie w okresie działalności Komisji Edukacji Narodowej. Do szkoły na samym początku jej istnienia mogli chodzić tylko dzieci z zamożnych rodzin. Chłopcy i dziewczynki byli wtedy dzieleni ze względu na szczupłość. Nawet jeśli mieli sporą różnicę wzrostu, a podobną figurę, siadali razem. W szkołach nazwy przedmiotów były trochę inne niż obecnie. Niektóre z nich nawet śmieszą swoją nazwą. Zamiast sportu używano nazwy ćwiczeń cielesnych. Przedmioty, których nazwa różni się od to m.in.: arytmetyka z geometrią, rysunki, zajęcia praktyczne i śpiew. Michał Rogalski uczył się w tej szkole w latach 1908 – 1913. Ukończył cztery oddziały z wynikiem bardzo dobrym. W każdym oddziale na odpowiednim poziomie realizowano program z następujących przedmiotów: język rosyjski, język polski, język słowiański, religia, arytmetyka, czystopisanie, elementy historii Rosji, elementy geografii, wiadomości o otaczającej przyrodzie, śpiew, gimnastyka i rysunki. Nauka odbywała się głównie metodą pogadanek i wykładów w języku rosyjskim. Nauczycielem Rogalskiego był Antoni Zdunek. Oprócz szkoły w Łysobykach istniały w tamtym okresie na terenie gminy inne szkoły, jak np.: w Woli Blizockiej samodzielna szkoła pierwszego stopnia, w Przytocznie, która mieściła się w budynku gromady i w częściowo w budynkach wynajętych.
b) Szkoła policyjna
W 1921 roku w wieku 22 lat Michał Rogalski uczęszczał do szkoły podoficerskiej. Kurs ukończył w wynikiem dobrym. Ukończył też szkołę policyjną 9 stycznia 1926r. w Brześciu z wynikiem dostatecznym. W szkole miał następujące przedmioty i oceny:
• Kodeks karny i Ustawa Postępowania Karnego- dobry
• Organizacja władz i przepisy administracyjne- dostateczny
• Przepisy służbowe- dostateczny
• Służba śledcza- dostateczny
• Przepisy sanitarne i ratownictwo- dostateczny
• Nauka o Polsce- dobry
• Stowarzyszenie polityczne- dostateczny
• Ćwiczenia wojskowe- dobry
• Ćwiczenia sprawności fizycznej- dobry.
W roku 1937 Michał uzupełnił wykształcenie, zdając Egzamin Nadzwyczajny w Szkołach Powszechnych w Kamieniu Koszyrskim i uzyskał ukończenie siedmioklasowej szkoły. A oto jego oceny:
• Religia- dobry
• Język polski-dostateczny
• Rachunki z geometrią- dostateczny
• Przyroda- dostateczny
• Geografia- dobry
• Historia- dostateczny
3. Służba w Wojsku Polskim
Michał Rogalski w rozpoczął służbę w Wojsku Polskim 5 lipca 1919 roku a zakończył w 1922 roku. Jego szlak bojowy rozpoczął się od Legionów Polskich, gdzie służył jako woźnica. Od 28 stycznia do 10 września 1920 roku przebywał na froncie bolszewickim, uczestnicząc w bitwie Warszawskiej 1920 roku. Właśnie po zakończeniu wojny rozpoczął pracę w policji. Bardzo cenił w sobie honor i miłość do Ojczyzny. Dzięki niemu i tysięcy innych polskich żołnierzy dziś możemy żyć w wolnym kraju.
4. Rodzina
Michał Rogalski był bardzo przystojnym mężczyzną. Zakochał się ze wzajemnością w Mariannie Gałązka, córce Józefa i Antoniny z Machulewskich małżonków Gałązków. Ślub zawarli 6 lutego 1923 roku w Łysobykach w obecności ks. Aleksandra Zaremby. Młodzi małżonkowie na krótko zamieszkali w Łysobykach. To tu na świat przyszli ich dwaj synowie Marian i Kazimierz. Po podjęciu pracy w policji żona i synowie towarzyszyli mężowi i ojcu.
5. Praca zawodowa.
Służbę w oddziale granicznej Powiatowej Komendy Policji Państwowej w Lidzie rozpoczął 25 czerwca 1923 roku a od 9 IX 1924 jako posterunkowy w Berezie-Kartuskiej. Kurs na policjanta ukończył 9 I 1926r. w Brześciu nad Bugiem. 1 stycznia 1931 roku awansował na starszego posterunkowego w stopniu XII. Od 4 maja 1934 roku do 28 lutego 1935 roku Michał Rogalski przebywał na kursie tresury psów w Poznaniu. W czasie kursu szkolił psa kategorii A, który wabił się Miś. Kurs ukończył z wynikiem dobrym. 15 marca 1935 roku rozpoczął pracę w Komendzie Powiatowej Policji Państwowej w Kamieniu Koszyrskim w służbie śledczej. Stamtąd już 1937 roku Michał Rogalski na własne życzenie przeniósł się do II komisariatu w Brześciu nad Bugiem, gdzie pracował aż do aresztowania w 1939 roku.
Michał Rogalski otrzymał następujące odznaczenia:
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę.
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918 -1921.
• Dyplom za spełnienie 15.VIII.1937 roku Czynu Obywatelskiego poprzez oddanie 10 strzałów Ku Chwale Ojczyzny.
6. Więzień NKWD
a) Zbrodnia Katyńska.
Ofiarami zbrodni byli oficerowie Wojska Polskiego, częściowo pochodzący z rezerwy (naukowcy, lekarze, inżynierowie, prawnicy, nauczyciele, urzędnicy państwowi, przedsiębiorcy, przedstawiciele wolnych zawodów), którzy po agresji ZSRR na Polskę, uzgodnionej przez ZSRR z III Rzeszą na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow, zostali po 17 września 1939 roku w różnych okolicznościach rozbrojeni i zatrzymani przez Armię Czerwoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako jeńcy wojenni. Zamordowano także kilkutysięczną grupę funkcjonariuszy Policji Państwowej, Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP), Straży Granicznej i Służby Więziennej. Poza tym wśród ofiar było przeszło 7 tys. osób cywilnych, policjantów i oficerów bez statusu jeńca, osadzonych w więzieniach na terenie okupowanych przez ZSRR Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej. Rodziny ofiar zbrodni przebywające na tych terenach – ok. 22–25 tys. rodzin (ponad 60 tys. osób) – wysiedlono w kwietniu 1940 roku do Kazachstanu na podstawie uchwały Biura Politycznego KC WKP(b) z 2 marca 1940 roku podjętej na wniosek Ławrientija Berii i Nikity Chruszczowa. Ofiary zbrodni katyńskiej pogrzebano w masowych grobach w Katyniu pod Smoleńskiem, Miednoje koło Tweru, Piatichatkach na przedmieściu Charkowa, Bykowni koło Kijowa i w przypadku ok. 6–7 tys. ofiar w innych nieznanych miejscach (prawdopodobnie m.in. Kuropaty na Białorusi). Rozstrzeliwań dokonywano w ścisłej tajemnicy, ale już w 1943 roku ujawniono zbiorowe groby w Katyniu koło Smoleńska.
b) Aresztowanie
Niewiele wiadomo o aresztowaniu Michała Rogalskiego. Do niewoli sowieckiej dostał się w bliżej nieznanych okolicznościach. Prawdopodobnie w Brześciu gdy weszła Armia Czerwona we wrześniu 1939 roku został w raz z innymi policjantami internowany do obozu przejściowego. Jak wspominała żona Marianna na początku tegoż internowania przychodziła pod druty kolczasty i podawała mężowi jedzenie. Pewnego razu gdy przyszła jak co dzień, Michała już nie było, więźniowie którzy zostali w obozie poinformowali ją, że został wywieziony wraz z innymi. Od tego momentu już go nie widziała i nie miała od niego żadnych wiadomości. Jednak przez pewien czas nadal przychodziła pod ogrodzenie obozowe i przynosiła żywność innym więźniom, gdyż wierzyła, że jej mężowi też ktoś pomaga.
c) Śmierć w Twerze
Michał Rogalski został rozstrzelany przez NKWD wiosną 1940 roku w Twerze (miasto położone jest nad rzeką Wołgą w Rosji, dawniej Kalinin). Zginął tak jak inne ofiary Zbrodni Katyńskiej strzałem w tył głowy. Miał 41 lat, kiedy odebrano mu życie. Razem z nim w Twerze poniosło śmierć ok. 6300 polskich funkcjonariuszy Policji Państwowej, Korpusu Obrony Pogranicza, Straży Więziennej, Żandarmerii Wojskowej oraz innych więźniów z obozu w Twerze i Ostaszkowie. W całej Zbrodni Katyńskiej zginęło 21 768 oficerów polskich. Ciało Michała Rogalskiego zostało rzucone do jednego z 23 masowych grobów nieopodal miejscowości Miednoje. Jak zeznał w 1991 roku były naczelnik kalinińskiego NKWD, gen. Dimitrij Tokariew konwoje jeńców były transportowane koleją Kalinina (Tweru), przewożone samochodami więziennymi do siedziby NKWD i umieszczane w więzieniu, które znajdowało się w piwnicach budynku. Egzekucje odbywały się w nocy. Więźniów wyprowadzono pojedynczo do dużego pokoju w piwnicach i pytano o nazwisko, następnie stamtąd skazany ze skutymi rękami przechodzi do drugiego małego pomieszczenia, gdzie strzelano mu w tył głowy z pistoletu. Zwłoki wywożono ciężarówkami do odległej o ok. 20 km miejscowości Miednoje nad rzeką Twercą. Tam, na skraju lasu, znajdowały się doły o głębokości kilku metrów, w takim dole mieściło się ok.250 zwłok. Zrzucane do dołów ciała były zasypywane. Właśnie w taki sposób zginął aspirant policji Michał Rogalski.
d) Poszukiwania przez rodzinę
Żona aspiranta Rogalskiego wbrew nadludzkim trudom i niedogodnościom do końca swego długiego życia czekała na powrót męża i nie traciła nadziei, wierząc, że go jeszcze zobaczy. Pani Marianna codziennie jeszcze długo przychodziła pod druty obozu przejściowego w Brześciu. również wtedy gdy już męża w nim nie było. Przynosiła więźniom prowiant i pytała czy są jakieś wiadomości o tych, co zostali wywiezieni? Mogła tylko domyślać się, że wraz z innymi oficerami został wywieziony dalej w terytorium Związku Radzieckiego. Po II wojnie światowej gdy wróciła z synami do rodzinnych Łysobyk rozpoczęła poszukiwania przez Polski Czerwony Krzyż. 13 stycznia 1950 roku uzyskała informację z Zarządu Głównego PCK w Warszawie komunikat następującej treści „Uprzejmie komunikujemy w odpowiedzi na zapytanie dotyczące Rogalskiego Michała , że Biuro Informacji i Poszukiwań nie posiada dotychczas wiadomości o poszukiwanym.” Takich informacji było jeszcze kilkanaście, a żona Michała czekała na niego. Zmarła 7 października 1988 roku w wieku 88 lat i nie doczekała się żadnych informacji o zaginionym mężu. Dopiero przemiany ustrojowe w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku pozwoliły na to, iż otwarto częściowo archiwa w Rosji i na początku XXI wieku rodzina mogła się dowiedzieć, jak zginął ich dziadek Michał.
7. Pamięć o Michale Rogalskim
Czym jest i po co jest ów Dąb Pamięci? Odpowiedź na to pytanie jest prosta. Dąb Pamięci to tak zwany „żywy pomnik” poświęcony osobie, która tragicznie zmarła w obronie naszej ojczyzny. Dęby Pamięci sadzi się, by pamięć o danej osobie, która zasłużyła się dla Ojczyzny. Michałowi Rogalskiemu także posadzono taki Dąb Pamięci, który rośnie przed budynkiem Zespołu Szkół w Przytocznie. Uroczystość odbyła się w dniu 9 maja 2012 roku i była bardzo podniosła. Przybyło bardzo wiele osób, np. Lubelska Rodzina Katyńska, władze samorządowe i przedstawiciele wielu środowisk z terenu naszej gminy i nie tylko. W uroczystości posadzenia Dębu Pamięci – uczestniczyli przedstawiciele rodziny Michała Rogalskiego, jego wnuczki i wnuk. Poświęcono również tablicę pamiątkową. Uroczystość miała swoją wartość – widać było, że są to chwile podniosłe, ważne, które często będzie się wspominać. Upowszechniając idee patriotyzmu, poszanowania symboli naszej historii czy pamięci dla bohaterów, którzy zginęli za wolność Naszej Ojczyzny, a takim bohaterem był niewątpliwie Michał Rogulski.
Opracowała Katarzyna Mitura uczennica klasy I gimnazjum
w Zespole Szkół w Przytocznie
